ادامه واژه ها واصطلاحات فراهان (حرف م تا حرف و)

م

مَئجِه: نرده چوبی که گرد باغچه کشند. 

مُ: من، اول شخص مفرد.

مَئجِه: نرده چوبی که گرد باغچه کشند.

مَئْدِزما: موجودی افسانه‌ای و کریه، کنایه از اشخاص بدمنظر و مرموز.

مارتول/ مارتولِه: مارمولک.

ماسْتینه/ ماسْدینه: ماستی که داخل مشک ریزند و آب آن برود.

ماغَش در اومده: کسی که به چیزی خیلی نگاه کند.

مافی: پُرخور.

ماقّارّو: جانوری سوسک‌مانند که پرهای خوشرنگی دارد.

ماگُوْ: ماده گاو.

مال: حیواناتی که در تملک باشند و عموم اموال بطور کلی.

مالبَند: وسیله‌ای چوبی که با آن باری را پشت حیوان بندند.

مالِه: تخته چوبی که با آن زمین را بعد از شخم صاف کنند، و نیز چوبی که به همین منظور به دنبال گاو بسته شود.

مامِلُن: انگوری دانه درشت و سبز و بسیار شیرین.

مانْگین: بی‌ریخت.

مایِه: هر حیوان ماده.

مِتُرشِه: می‌تُرشد.

مُتِنجینِه: نوعی غذا.

مِچُّکِه: می‌چکد.

مَخسَرِه: مسخره، دست‌انداختن و تحقیر کردن.

مَد: مخفف محمد.

مَدبَخت: جایی که در آن نان پزند.

مَرتیکِه: خطاب محبت‌آمیز به مردان.

مُرچُلُغ: گیاهی صحرایی که پیاز آن شیرین و خوردنی است.

مَردخونِه: اطاق استراحت در آسیاب.

مَردَکِه: ? مَرتیکِه.

مَرز: زمینی که اطراف آنرا بالا برند تا آبگیر شود.

مرزبند: ? پانه‌گر.

مَرغ: گیاهی صحرایی.

مُروار: درختی با چوب سخت.

مَرِّه: صدای میش.

مَزغاله: سوراخی کوچک که در دیواری بکنند و چیزهای کوچک بدان نهند.

مُشتولِه/ مُشدولِه: چوب کوچکی که در مشت گیرند و اُوْجار را هدایت کنند.

مَشدِه: ظرفی که لبالب پر شده.

مُغُشِّر: لپه‌ای که از نخود سیاه درست شود.

مَلِخاکی: کسی که زیاد خاکی شده باشد.

مَلغونِه کردن: مسخره کردن.

مَلِمورتی/ مَلَمورتی: حرف‌های بیخود.

مَلْوِه: کُپِّه خاکی که آنرا مرز میان دو زمین کنند.

مَلیچ: گنجشک.

مَلیچِّه: اشاره کردن به گنجشک.

مُنُ: من را، مرا.

مَنَخ: کسی که گندم و جو پاک کند.

مُنُم: من هستم، منم، من هم.

مَوال: کِناراُوْ، مستراح، ضروری.

مُوْبُرّی: بریدن شاخه‌های اضافی درخت مُوْ/ انگور.

مورچولِه: ظرفی برای نگهداری روغن.

مورچه: نوعی گیاه خودرو که بیشتر در باغ‌ها روید و از برگ آن آش پزند.

مورْچینِه: مور، مورچه.

مورْچینِه‌سُوارِه: مورچه بزرگ و پا بلند.

مورولِّه: کَندولِه کوچک، محفظه‌ای که از گِل سازند و بدان گندم و آرد ریزند.

موس‌موس کردن: از روی نظری در اطراف چیزی پرسه زدن.

موسورِه: جانوری صحرایی.

مولوم: چیزی که نه گرم و نه سرد باشد.

مونده نباشی: خسته نباشی، ناتوان نباشی، خطابی در احوالپرسی و تشویق.

موندِه: مانده، خسته.

مَهتابی: ایوانی مهتاب‌گیر که جلوی اطاق سازند.

می‌اَلِه: می‌گذارد، اجازه می‌دهد، می‌پذیرد.

میانْ‌‌روز: ظهر، نیمروز.

می‌پّاد: می‌پاید، به دقت نگاه می‌کند.

می‌پُّلوچونِه: می‌پیچاند، سفسطه می‌کند.

می‌پُلّوسِّه: کسی که خودش را لوس کند و به دیگری نزدیک کند.

می‌پِلِّه: در خاک غلت می‌زند، کنایه از پرسه زدن و انجام کارهای سطحی و سرسری.

مِیْتَب‌خانِه: مکتب‌خانه.

می‌تِلِّه: لِه می‌شود.

می‌تیزانِه: لگد می‌زند.

می‌تیکُم: می‌لرزم، سردم است.

می‌خواد چُوْنِه؟: می‌خواهد چکار؟

می‌خوای چووْنی؟: می‌خواهی چکار؟

مِی‌خوش: میوه یا خوراکی که ترکیبی از طعم‌های شیرین و ترش باشد.

میزان: ترازوی بزرگ.

مِیزِلُن: انگوری که برای خشک کردن در جلوی آفتاب ریخته باشند.

می‌غُرچونِه: آنقدر تاب می‌دهد تا پاره شود، و نیز کنایه از کسی که آنقدر اختلافی را دامن زند تا به نزاع و جدایی کشیده شود.

می‌غُلّونِه: می‌شلد.

می‌فتِه: می‌افتد.

می‌کَّنَد و باد می‌ده: شلوغ و هیاهو کردن.

می‌کوفِّه: می‌کوبد.

مُیور: پارچه‌ای مشکی برای شلوار زنانه.

میهو: گیاهی صحرایی.

ن

نابَند: وسیله‌ای در پخت نان.

ناد: نهاد، گذاشت.

نادُم: نهادم، گذاشتم.

ناشْتایی: صبحانه.

نافور: از بین رفتن.

ناقالْدی/ کوسِه‌ناقالْدی: نمایش‌بازی‌ای که در روز چهلم زمستان برگزار می‌شد.

ناکُن: نکن.

نالَت به هف خانه بره: صدای ناله‌ات به هفت خانه رود، نوعی نفرین.

نانگیر/ نانگیرِه: پارچه‌ای که هنگام در آوردن نان از تنور در دست گیرند.

ناوَندِه: وسیله‌ای که با‌ آن نان در تنور زنند.

ناهاراُوْ: اصطلاحی برای تشخیص وقت، حدود ساعت ده صبح.

نَبید: نبود.

نَتَنزی (نطنزی؟): آدم سبک.

نخود‌اُوْ: خوراکی از نخود که در آب پزند.

نَربُز: بز نر چند ساله.

نَردُنگ: نردبام.

نرمه‌بارون: باران ملایم.

نَرّومایَه: دکمه فشاری لباس.

نَرِّه‌خَر: خر نر.

نَرّیون: اسب نر.

نِشاندِه: قطعه‌ای در اُوْجار.

نَشْت/ نَشْد: نگذاشت، قرار نداد، اجازه نداد.

نِشدُم: نشستم.

نِشدِه: نشسته.

نَشوندِه: مشک را هنوز تکان نداده.

نَعْل آمدن: ساییده شدن تخت گیوه که نیاز به نَعل کردن داشت.

نِغِّه: صدایی که بر اثر فشار دادن کسی در آید.

نُکِّمُه‌چید: بی‌محلی کرد.

نِکِّه: نفس‌زدن تند بر اثر حمل بار سنگین یا کار سخت.

نَل: نگذار، قرار نده، اجازه نده.

نُمزِه‌کُنُن: نامزد‌کنان، مراسم نامزدی.

نُن‌آستین: آستینی از پارچه ضخیم که زنان به وقت نان پختن به دستشان کنند.

نَن‌دایی: مادر بزرگ مادری، مادر دایی.

نُن‌دُن: نان‌دان، محفظه‌ای گلی که در آن نان گذارند.

نَندی: نوعی گهواره.

نُنْگیر: پارچه‌ای که در دست گیرند و نان از تنور در آورند.

نوبَر: ماده گاو دو ساله.

نوبَری: چیزی که تازه به دست آمده باشد.

نوزِّه: ناله ضعیف سگ.

نون‌تَلِه: کسی که فقط در ازای غذا کار ‌کند و مزد نگیرد.

نُوِّه: وسیله‌ای چوبی و ظرف‌مانند برای حمل گِل به بام.

نُُوِّه‌کِش: کسی که با تُوِّه گِل به بام برد.

نِه: نه، خیر.

نِی‌خَلّون: چوب کوچکی با میخی بر سر که با آن بر گردن خر زنند تا تند رود.

نِیْدی: ندیدی.

نیشدِه/ نیشتِه: نشسته.

نیمِه: واحد جمع‌آوری وَرَک.

نیِّه کردن: با نِی‌خَلّون بر گردن خر زدن